‘Ditlolwane’ tše tša ka fase ga mabu di nkgago botse ke tša godimo ka theko ka ditshepelong tša go ja. Di hwetšwa ka lešokeng magareng ga medu ya mehuta ya mohlare ye itšego, ditherafole gape di ka bjalwa le go nyaka ka maemong a bosa a go tonya le kalaka, ke mehuteng ya mabu ye e omilego botse.
Therafole ke Eng
Ditherafole ke mebele ye e enywago ya mouta wa ka fase ga mabu e lego mycorrhizal e hwetšwago kgausi le medu ya mehlare ye itšego, bjalo ka ouku, poplar le mehlare ya mophaene. Go fapana le ditlolwane tše dingwe tša go swana le tlolwane ya konope (mehuta ya Agaricus) yeo e melago ka bofaseng bja manyoro, therafole e bopa bogwera bja phedišano le medu ya mohlare.
Ditherafole ga di swane le ditlolwane eupša di bonala di le nkgokolo, maswika a go ba le dikoti goba go swana le tlhokofele ka mmala wa go ba botsothwa bja lebebe/botsothwa bja seetša, botsothwa bjalefsifsi goba boso.
Ditherafole di na le monkgo wa bolefase wo tseneletšego wa go bontšha botšhese, konofole, ka dinako tše dingwe bomaske, dimake goba dikenywa, go ya ka mohuta. Monkgo wo o hweditšwe ke dimpša tšeo di hlahlilwego tše di tla feletšago mohlokomedi wa yona go ya moo ditherafole di ka epwago gona.
Mehuta ya Ditherafole
Go na le mehuta ye e fetago 40 ya ditherafole, eupša ke tše mmalwa fela tše di nago le mohola wa papatšo gomme tše dingwe di gona ka lešokeng. Ditherafole tše pedi tše di lego mohola go feta ke therafole ye tšhweu le ditherafole tša boso. Therafole ye tšhweu (Tuber magnatum) e tsebega gape ka la therafole ya Alba gomme e hweditšwe ka seleteng sa leina leo. Therafole ye tšhweu ke ya sewelo le go bitša go feta ditherafole ka moka.
Therafole ya marega ya boso (Tuber melanosporum) e gola ka Bodikela bja Yuropa ka moka le kudukudu ka seleteng sa Périgord ya Fora, gomme gantšhi e bitšwago therafole ya Périgord. E na monkgo o tseneletšego kudu go feta therafole ye tšhweu.
Ditherafole tše dingwe tše di bjalwago (ka ntle le therafole ye tšhweu le ya boso) e akaretša therafole ya Marega (Tuber brumale), yherafole ya Selemo (Tuber aestivum var. aestivum), therafole ya Burgundy (Tuber aestivum var. uncinatum), gotee le ditherafole tša Oregon tša boso le botšhweu. Ditherafole tše dingwe tše pedi tša Oregon di hweditše le go bjalwa ka Amerika gomme di na le ditatso tša molatšatši le dinoutse tša arapei. Ditherafole tša Oregon gantšhi di sepelelana le diphuting.
Ka Aforika Borwa, therafole ya Périgord (therafole ya boso ya marega) e tšweleditšwego gantšhi, eupša balemerui ba bangwe ba therafole ba tšere sephetho ka Tuber aestivum le Tuber brumale. Aestivum ke therafole ya selemo gomme Brumale ke therafole ye nngwe ya marega.
Dinaga tše di Tšweletšago Therafole
Ka lebaka la mohola o mogolo kudu wa ditherafole, sephiri sa segolo kudu se dikologa tšweletšo ya therafole lefaseng. Go akanywa gore Spain bjale ke moetapele wa tšweletšo ya therafole go akantšwego ka ditone tše 60 (ka 2018) e latelwa ke Italy (ditone tše 30) le Fora. Go tloga ka 1999, tšweletšo ya therafole ka Austratlia e gotše go swana bokaakang bja Fora.
Batšweletši ba bangwe ba therafole ka karolong ya ka borwa ke New Zealand, Tasmania, Chile le Aforika Borwa.
Translated by Lawrence Ndou